Herders tellen graag hun schapen, ook in de politieke weide. Maar in hoeverre is dat tellen wel nuttig? Wat leren we eigenlijk uit een politieke peiling? Uit een goede politieke peiling welteverstaan, zo eentje waar methodologisch weinig op aan te merken valt door collega-journalisten of collega-wetenschappers. De partijherders halen er vast interessante inzichten uit, maar wij, de schaapjes, worden er niet wijzer van. Integendeel.
Kiesvee
Voor een politieke partij is een peiling als De Stemming gratis marktonderzoek. De partij leert bij over de samenstelling van haar kudde, over de vluchtwegen van haar verloren schapen en over het groeipotentieel vanuit de percelen van de politieke buren. De studiediensten moeten zelfs niet aan de slag met de resultaten: journalisten en onderzoekers schrijven en publiceren zelf uitvoerige analyses. Die analyses draaien niet om maatschappelijke kwesties, maar zijn zuiver politiek-strategisch van aard. De politieke peiling met haar flankerende berichtgeving is rasechte horse race journalism. Wie loopt voorop, wie blijft achter, wat moet elk paard doen om in de race te blijven? Wedstrijdverslaggeving, niets meer.
Wat moeten wij hiermee, burgers die een geïnformeerde stem willen uitbrengen? Leren we iets over de partijprogramma’s? Over de standpunten van politici? Over het gevoerde beleid en de (mis)match met wat ze erover vertellen? Neen. We komen te weten op wie onze buren stemmen en dat is het zo ongeveer. We leren niets over de paarden in de race, wel over hoeveel mensen hun geld inzetten op het ene of het andere paard. Zijn zulke overwegingen waardevol in het stemhokje? Kiezen in functie van wat de ander kiest? Moeten we niet meer zijn dan een politieke self-fulfilling prophecy? Als we onszelf niet willen herleiden tot kiesvee, moeten we dit soort kuddegedrag toch niet versterken?
Denkbeeldige schaapjes
Je zou kunnen zeggen: baat* het niet, schaadt het niet. Als politieke peilingen niet jouw ding zijn, laat ze dan links liggen (of rechts, al naargelang je politieke voorkeur). Maar de politieke peiling schaadt wel degelijk. Het gratis marktonderzoek is namelijk niet gratis. Gratis bestaat niet. Elke minuut die onderzoekers aan methodologie, datacollectie, data-analyse en rapportage hebben gespendeerd, krijgen we niet meer terug. Hetzelfde geldt voor de schaarse en waardevolle tijd op de redacties. Al die manuren die onze academici en journalisten presteren, zijn weggesmeten.
Maar de grootste kost is de aandacht die zo’n politieke peiling opeist. Al vijf georkestreerde dagen beheerst ‘De Stemming’ het nieuws. Al vijf dagen lang zetten we prangende maatschappelijke vraagstukken niet centraal. In plaats daarvan stellen we ons al vijf dagen lang de vraag welke partij zijn schaapjes op het droge heeft. We tellen schaapjes. Denkbeeldige schaapjes nota bene, want een peiling is niets meer dan een grote ‘wat als’. En zo tellen we onszelf in slaap, terwijl de wereld in brand staat.
*Bàà-àà-ààt het niet. Hèhè. …Sorry.